Podłoża

[tracer274]

W teorii uprawy roślin i nie tylko tych owadożernych podłoże ma za zadanie utrzymanie stabilnych i optymalnych właściwości fizycznych i chemicznych. Stabilnych czyli takich które z czasem uprawy nie ulegną pogorszeniu. Optymalnych czyli takich którą są jak najbardziej zbliżone do tych wymaganych przez określony gatunek rośliny. Każde podłoże posiada określone właściwości fizyczne (gęstość właściwa, gęstość objętościowa, porowatość, przewodność elektryczna, dostępność wody dla roślin i ilość powietrza w otoczeniu korzennym), chemiczne (pH, pojemność buforowa, zdolność wymiany kationów i zawartość soli).

W ocenie podłoża szczególną wagę trzeba przywiązać do gęstości objętościowej czyli jaki jest stosunek masy materiału z jakiego wykonane jest podłoże (przy zachowaniu jego struktury oraz wody jakie utrzymuje) do objętości jaką zajmuję. Wraz z wzrostem gęstości objętościowej zmniejsza się porowatość czyli stosunek objętościowy wolnych przestrzeni wypełnionych przez wodę i powietrze do objętości całego podłoża.

Porowatość jest jednym z kluczowych parametrów fizycznych w podłożu. Od porowatości zależy pojemność wodna i powietrzna podłoża. Podstawowe znaczenie ma tu wielkość przestrzeni wolnych czyli porów, w którym może być zawarta woda lub powietrze, ponieważ od ich rozmiarów zależy czy znajduje się tam woda czy powietrze. Im mniejsze pory tym większa jest siła utrzymująca w nich wodę. Dla przykładu pory od 3mm średnicy na wysokości 1cm dna, o średnicy 1mm na wysokości 3cm od dna lub, od 0,3mm średnicy na wysokości 10cm od dna zawierają powietrze przy całkowitym wysyceniu pojemności wodnej.

Z czasem objętość podłoża zmniejsza się poprzez zagęszczenie składników, ich powolnej mineralizacji lub humifikacji. W miarę przedłużania czasu eksploatacji wzrasta zawartość suchej masy i wody a zmniejsza się udział powietrza przez co maleje porowatość. Odpowiednie napowietrzenie jest istotną sprawą dla poprawnego wzrostu systemu korzeniowego oraz rozkrzewiania się rośliny. W merystemach wzrostu korzeniu czyli w miejscu występowania tkanki roślinnej twórczej syntezowane są hormony "cytokiny" odpowiedzialne za rozrastanie, skąd transportowane są do pędów. Objawem niedoboru tlenu w podłożu jest rozrastanie się korzeni po obwodzie doniczki. Prawidłowo dotleniony system korzeniowy powinien wzrastać przez całe podłoże równomiernie.

 

Dobre podłoże powinno charakteryzować się:

- trwałą strukturą (niska kurczliwość, trwałość materiału i odporność na zmiany klimatu),

- optymalnymi warunkami powietrzno-wodnymi (odpowiednia porowatość, zachowanie optymalnych proporcji wody i powietrza w strefie korzeniowej),

- brakiem substancji toksycznych,

- niską ceną (chociaż to jest akurat najmniej ważne).

 

Wielokrotnie używanie tego samego podłoża (organicznego) w którym gromadzą się wydzielane z korzeni roślin substancje fitotoksyczne najczęściej związki fenolowe mogą hamować gospodarkę wodną roślin oraz ich wzrost. Dlatego nie zaleca się używanie podłoży i dodatków organicznych wielokrotnie. W przypadku podłoży czy dodatków mineralnych po ich odkażeniu jest możliwość ich ponownego użycia np (perlit).

Edytowane 24 Listopada 2015 przez tracer274

[tracer274]

--- PODŁOŻA ORGANICZNE - NATURALNE ---

 

Torf- torf wysoki składający się z 96% do 98% substancji organicznej, podłoże bardzo lekkie o wysokiej porowatości (90-93%) i dużej pojemności wodnej (66-79%). Podłoże z torfu wysokiego utrzymuję korzystne właściwości powietrzno-wodne w środowisku korzeniowym. Ubogi w przyswajalne formy azotu, fosforu, potasu, magnezu, siarki, manganu, cynku, miedzi oraz boru. Posiada zwiększone ilości wapnia jednak w dalszym stopniu niewystarczające dla roślin. Średnie lub duże zawartości żelaza. Odczyń torfu wysokiego jest silnie kwaśny (3,18 do 3,94 pH). Jednie torfy wydobywane z okolic Pasłęka mają odczyn 4,45pH. Torf charakteryzuje się niskim zasoleniem oraz przeważnie brakiem czynników chorobotwórczych. W rzadkich przypadkach mogą pojawiać się w nim grzyby saprotroficzne. Do ich rozwoju dochodzi kiedy torf podczas przechowywania ulegnie zaparzeniu. Właściwie składowany torf ma specyficzny zapach, bez woni pleśni lub stęchlizny. Torf wysoki jest również wolny od chwastów, jeśli jednak znajdą się w nim nasiona chwastów oznacza to że jego składowanie było niewłaściwe co jest niedopuszczalne. Przydatność torfu jako podłoża jednorodnego zależy od okresu użytkowania, po 2-3 latach użytkowania traci swoje właściwości.

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE I CHEMICZNE TORFU:

 

STOPIEŃ ROZKŁADU TORFU

Właściwości fizyczne torfu jako podłoża zależą nie tylko od jego rozdrobnienia ale także od stopnia jego rozkładu. Jedną z metod oceny rozkładu torfu jest ocena rozkładu według skali Lennarta von Posta. Istnieje także Polski odpowiednik tej skali jednak w znacznym uproszczeniu.

 

von Post

Określanie stopnia rozkładu torfu za pomocą dziesięciostopniowej skali van Posta (H1 torf nierozłożony, H10 torf silnie rozłożony):

- H1-H4 - TORF WŁÓKNISTY - inaczej torfy białe, nazywane tak z powodu wybielania po wyschnięciu. Barwa ta wynika z niskiego stosunku komórek zawierających chlorofil do ogólnej liczby komórek mchu,

- H5-H7 - TORF PSEUDOWŁÓKNISTY torfy szare, średnio rozłożone,

- H8-H10 - TORF AMORFICZNY - torfy czarne, silnie rozłożone.

 

 

Uproszczona skala Polska

W Polsce wykorzystuję się także uproszczoną skale stopnia rozkładu torfu:

- R1- torfy słabo rozłożone, odpowiednik H1-H3, struktura włóknista, barwa jasnożółta lub brązowa,

- R2- torfy średnio rozłożone, o niskim stopniu mineralizacji, odpowiednik H4-H6, barwa brązowa,

- R3 - torfy silnie rozłożone , odpowiednik H5-H10, amorficzne lub częściowo amorficzne, barwa ciemnobrązowa do czarnej.

 

Podstawowe właściwości fizyczne torfu zależne są od stopnia jego rozkładu. Torfy o niższym stopniu rozkładu charakteryzują się większą porowatością oraz mniejszą gęstością i kurczliwością. Wraz ze wzrostem rozkładu spada zawartość powietrza w podłożu a zwiększa się zawartość wody. Dodatkowo torfy słabiej rozłożone mają większą pojemnością sorpcyjną. Generalnie im torf mniej rozłożony tym jest lepszy.

 

--- DEMONSTRACJA OCENY ROZKŁADU TORU WEDŁUG SKALI VON POSTA ---

Poniżej przedstawie jak mniej więcej powinno oceniać się rozkład torfu z skali von Posta. Wyniki demonstracji nie są w żaden sposób wiążące a tym bardziej nie są wolne od błędu, mają tylko pokazać co i jak. Do demonstracji użyłem dwa torfy pierwszy to Schrebers Qualitäts Weisstorf (według sprzedawcy H2-H5) oraz torf Wokas (rozkład nie podany). Za pomocą miarki z każdej próbki pobrałem 70ml torfu. Torf musi być uwodniony. Na pierwszy ogień poszedł torf Schrebera, jako drugi startował Wokas. Już na tym etapie za pomocą koloru torfu oraz jego ogólnego wyglądu można mniej więcej stwierdzić stan rozkładu. Torf Schrebera na sucho był jasno brązowy a mokry był ciemno brązowy. W tym torfie wyraźne były elementy roślin. Drugi torf Wokas suchy jak i mokry miał kolor czarny. W dodatku ciężko było stwierdzić w nim zawartość elementów roślin.

 

 

Po wyciśnięciu próbek:

- Schrebers Qualitäts Weisstorf - między palcami przechodziła tylko ciemnobrązowa woda a ubytek torfu był prawie zerowy. Próbka nadal pozostawała mokra. Próbka zawierała jeszcze małe ilości wody. Ocena wskazuje na torf bardzo słabo rozłożony (H3) co pokrywa się z informacją od sprzedawcy.

- Wokas - między palcami przechodziła duża ilość torfu wymieszanego z wodą. Ubytek ok 35ml torfu z 70ml wartości początkowej. Ubytek stanowi praktycznie połowę próbki. Próbka była wilgotna ale nie mokra i ewidentnie nie zawierała już wody. Ocena wskazuje na torf silnie rozłożony (H7) .

 

Tak więc za pomocą skali von Posta można mniej więcej stwierdzić jakość torfu. Wstępna ocena może zostać wykonana jeszcze przed wyciskaniem próbki ale dla pewności można przeprowadzić test. Zakładając że znamy mniej więcej stopień rozkładu torfu można stwierdzić jakość torfu i część jego właściwości.

*Jednak jeszcze raz napiszę powyższa demonstracja ma na celu pokazanie jak powinno mniej więcej oceniać się stopień rozkładu torfu według skali von Posta.

Edytowane 24 Listopada 2015 przez tracer274

[tracer274]

--- PODŁOŻA ORGANICZNE - NATURALNE --- cd.

 

Włókno kokosowe - otrzymywane w wyniku obróbki owoców palmy kokosowej. Przed użyciem zalecane jest obmycie włókna w wodzie w celu usunięcia nadmiaru jonów sodu, potasu oraz chlorków. Kokos charakteryzuje się dużą porowatością, pojemnością wodną i pojemnością cieplną. Ma bardziej stabilne właściwości oraz wolniej się zagęszcza niż torf. Porowatość (93-96%), pojemność wodna wagowo(400-450%), jest to woda słabo związana z podłożem i dobrze pobierana przez rośliny. Włókno kokosowe nie zawiera nasion chwastów i na początku użycia jest wolne od patogenów. Odczyn jest kwaśny (5,04 do 6,22 pH).

**

Właściwości powietrzno-wodne włókna kokosowego wyrażone w % (Woda, faza stała, powietrze):

- włókno 10/3/87,

 

Mech torfowiec - "Sphagnum" torfowiec będący w Polsce pod ochroną. Może być stosowany jako podłoże jednorodne lub dodatek. Świętnie chłonie i utrzymuję wodę. Zapewnia doskonałe warunku powietrzno-wodne. Używany do roślin wymagających dobrze napowietrzonego i luźnego podłoża. Mech torfowiec dostępny jest w dwóch wariantach:

- Suszony - (Long-Fibred Sphagnum Moss) mech suszony. Najlepszej jakości jest mech pochodzący z Chile i Nowej Zelandii. Na rynku występuje także mech suszony z takich krajów jak Dania, Kanada, USA. Jest on tańszy, jednak zawiera zanieczyszczenia oraz może zawierać szkodniki. Suszony mech nadaje się do małych lub młodych roślin, których nie zarośnie.

- Żywy - (Live Sphagnum Moss) mech żywy koloru zielonego. Zalecany do użycia przy dużych roślinach ponieważ rośnie i może zakryć mniejsze rośliny. Mech żywy nie różni się właściwościami od suszonego jednak zdecydowanie poprawia wygląd ogólny doniczek i samych roślin.

Porównanie mchu żywego (góra) i suszonego (dół)

 

 

 

--- PODŁOŻA MINERALNE - NATURALNE ---

 

Piasek - luźne okruchy skał o ziarnach 0,1 - 1,0 mm. Używany jako dodatek lub podłoże jednorodne. Piasek rzeczny wydobywany z głębszych partii stanowi czysty kwarc bez domieszek innych soli dlatego jest on najbardziej odpowiedni dla roślin. Piasek dzieli się na grupy: drobny (0,1-0,25mm), średni (0,25-0,5mm) oraz gruby (0,5-1,0mm). Piasek drobny i średni charakteryzuje się niekorzystnymi warunkami tlenowymi jako podłoże jednorodne, a jako dodatek powoduje zbijanie się torfu hamując dopływ tlenu. Piasek ze względu na swoją dużą gęstość objętościową (1,80kg * dm^3) może być używany jako balast lekkich doniczek, co poprawi ich stabilność. Do uprawy roślin używa się piasek gruboziarnisty o ziarnach 0,5 - 1,0mm. Podłoże inertne. Faza stała to około 62%. Słabo utrzymuję wodę. Podłoże tanie i łatwo dostępne. Dodawany do torfu poprawia warunki powietrzne w podłożu oraz utrudnia zbijanie się podłoża. Po 2-3 latach wykorzystania istnieje możliwość gromadzenia się patogenów na jego ziarnach dlatego zalecana jest wymiana.

**

Właściwości powietrzno-wodne piasku wyrażone w % (Woda, faza stała, powietrze):

- piasek 37/59/4.

Piasek gruboziarnisty 0,5-1,0mm

 

Żwir - okruchy skał o średnicy 1-20mm. Charakteryzuje się podobnymi właściwościami jak piasek. Gęstość objętościowa żwiru przy średnicy ziaren (1,0-2,0mm) to (1,60-1,70kg * dm^3). Po 2-3 latach wykorzystania istnieje możliwość gromadzenia się patogenów na jego ziarnach dlatego zalecana jest wymiana.

**

Właściwości powietrzno-wodne żwiru wyrażone w % (Woda, faza stała, powietrze):

- żwir 5/82/13.

Żwirek 1,3-1,8mm

 

Pumeks - magmowa skała wulkaniczna, zbudowana z porowatego szkliwa wulkanicznego, powstałego z silnie gazującej i pienistej lawy. Na skutek obniżenia ciśnienia wylewającej się lawy, rozpuszczone w niej gazy wydzielają się w postaci pęcherzyków nadając mu porowatą strukturę. Najczęściej jest koloru szarego, jasnobrunatnego, białego i niebieskiego. Do celów ogrodniczych używana jest frakcja o średnicy (2-6mm) i porowatości 85%. Gęstość objętościowa pumeksu to (0,4-0,8kg * dm^3). Jest niezbyt trwały i może rozpadać się podczas uprawy. Charakteryzuje się dużą porowatością ogólną (70-85%). Pojemność wodna jest mniejsza niż perlitu. Odczyn (7,0 do 8,5 pH). Jest podłożem stabilnym chemicznie i nawet przy pH 2,5 nie wydziela szkodliwych związków. Pumeks jest wolny od chorób. Przed użyciem zaleca się jego przepłukanie ponieważ zawiera dużo rozpuszczalnego sodu. Bardzo dobry dodatek do podłoża poprawiający jego właściwości.

Pumeks 3,0-8,0mm

 

--- PODŁOŻA MINERALNE - PRZETWARZANE ---

 

Kermazyt- uzyskiwany poprzez wypalanie pęczniejących glin w piecach obrotowych w temperaturze od 800 do 1200 stopni Celcjusza. Posiada stabilne właściwości fizyczne przez co możliwe jest jego stosowanie w uprawach wieloletnich. Występuję w frakcji (0-4mm), (4-8mm), (8-16mm) oraz (16-32mm). Gęstość objętościowa kermazytu to (0,3-0,4kg * dm^3). W ogrodnictwie zwykle używany jest w granulkach od 4 do 16mm średnicy. Obojętny chemicznie i odporny na działanie kwasów i zasad. Odczyn lekko kwaśny do zasadowego (6,5 - 7,5 pH). Charakteryzuje się małą pojemnością wodną oraz dużą porowatością. Przed użyciem powinien być wypłukany w celu usunięcia zawartych w nim związków balastowych. Używany jako dodatek do podłoża, który poprawia warunki powietrzne w torfie. Kermazyt można używać jako łatwy sposób na podwyższenie wilgotności powietrza.

**

Właściwości powietrzno-wodne wyrażone w % odpowiednich frakcji kermazytu (Woda, faza stała, powietrze):

- kermazyt 8-16mm 12/16/72,

- kermazyt 4-8mm 13/18/69,

- kermazyt 2-4mm 20/19/61.

 

Perlit- produkuje się go poprzez ogrzewanie zmielonego i przesianego materiału skalnego w temperaturze 760-1100 stopni Celcjusza. Zawarta w perlicie woda pod wpływem wysokiej temperatury zamieniana jest w gaz zwiększając 4-20 krotnie objętość perlitu. Produkowany w różnych średnicach granul jednak najczęściej przy uprawie roślin używa się frakcje o średnicy (0,1-2,0mm) oraz (1,5-3,0mm). Granule o różnej średnicy mają różne właściwości fizyczne. Bardzo lekki materiał którego gęstość objętościowa dla granul o średnicy (0,1-2,0mm) wynosi odpowiednio (30-150g * dm^3). Posiada dużą kapilarną pojemność wodną, 3-4 razy większą od jego masy oraz dużą porowatość. Odczyn perlitu to (7,0-7,5 pH). Jeśli pH środowiska korzeniowego jest niskie to z perlitu mogą być uwalniane toksyczne dla roślin ilości glinu. Jest to podłoże stabilne i obojętne chemicznie co czyni go możliwym do wykorzystywania przez wiele lat. Odporny na działanie drobnoustrojów. Bardzo dobry dodatek do podłoża zapewnia odpowiednie warunki powietrzno-wodne dla rośliny. Zastosowanie perlitu zapobiega osiadaniu podłoża, spulchnia je i ogranicza jego masę. Ponowne użycie perlitu wiąże się z ryzykiem wystąpienia chorób odglebowych (resztki korzeni na granulkach). Do ponownego użycia perlitu wymagana jest jego przemycie w gorącej wodzie o temperaturze 93 stopni C oraz usunięcie resztek korzeni. Gorąca woda nie zmieni właściwości perlitu i średnicy jego granul (średnica jest trwała przez ok. 8 lat).

**

Właściwości powietrzno-wodne wyrażone w % odpowiednich frakcji perlitu (Woda, faza stała, powietrze):

- perlit 1-7,5mm 21/4/76,

- perlit 0,6-2,5mm 35/5/60,

- perlit 0-1mm 74/5/21.

Właściwości powietrzno-wodne torfu czystego i mieszanki z perlitem

 

Perlit 3,0-6,0mm

 

Wermikulit - produkowany w podobny sposób jak perlit. Jego barwa jest złota do ciemnobrązowej. Występuje w różnym uziarnieniu, jednak najczęściej średnica ziaren wynosi (0-2mm), (2-4mm) i (4-8mm). Jego gęstość objętościowa dla frakcji (0-2mm) to (70g * dm^3). Bardzo lekki materiał o dużej porowatości oraz dużej kapilarnej pojemności wodnej przez co może utrzymywać 3-4 razy więcej wody niż wynosi jego masa. Ze względu na wysoką temperaturę produkcji jest on sterylny w początkowym okresie uprawy. Jest podłożem niestabilnym pod względem właściwości fizycznych (rozpada się) przez co nie można go wykorzystywać ponownie. Jego odczyn to (7,0-7,5 pH). Jeśli pH środowiska korzeniowego jest niskie to z wermikulitu mogą być uwalniane toksyczne dla roślin ilości glinu.

**

Właściwości powietrzno-wodne wyrażone w % odpowiednich frakcji wermikulitu (Woda, faza stała, powietrze):

- wermikulit 4-9mm 47/4/49,

- wermikulit 2-5mm 48/5/47,

- wermikulit 0-1,5mm 6/81/13.

Edytowane 24 Listopada 2015 przez tracer274

[tracer274]

Poniżej przedstawie spis bardziej popularnych mieszanek. Nie jest tak że dobór tych składników czy proporcji jest jedyną słuszną opcją. Każdy stosuje swoje receptury według własnych proporcji. Czasem są to jak ktoś mnie to ostatnio powiedział "receptury Voodoo" panaceum na wszystko a czasem są to proste jak budowa cepa mieszanki z bardzo prostą recepturą.

 

Nie ma magicznej receptury na wszystko. Mieszanka stosowana do jednej rośliny czy też nawet jakieś grupy może nie odpowiadać warunkami powietrzno-wodnymi innej roślinę. Dlatego zalecane jest tworzenie mieszanek pod określony gatunek. Też należy uważać z proporcjami. Dodanie za dużo któregoś z składników może powodować znaczącą zmianę właściwości podłoża i należy pamiętać co się z tym wiąże np. (zmiana pH lub szybsze wysychanie). Stosując torf o mniejszym stopniu rozkładu można stosować mniejszą ilość dodatków mineralnych lub całkowicie z nich zrezygnować dla niektórych gatunków roślin ponieważ taki torf w sam sobie ma odpowiednie warunki powietrzno-wodne.

 

Muchołówka (Dionaea):

- torf x piasek gruboziarnisty (1:1),

- torf x perlit (4:1).

 

Rosiczka (Drosera) [klimat umiarkowny]:

- torf x piasek gruboziarnisty (1:1),

- torf x perlit (4:1)

[Wyjątek Drosera linearis wymaga mniej kwaśnego podłoża]

 

Rosiczka (Drosera) [klimat tropikalny i subtropikalny]:

- torf x piasek gruboziarnisty (1:1),

- torf x perlit (4:1)

- czysty piasek np. Drosera filiformis ssp. filiformis 'Florida Red'

 

Rosiczka (Drosera) [Queensland]:

- mech torfowiec,

- mech torfowiec x torf (1:1),

- mec torfowiec x torf x piasek (1:1:1),

 

Rosiczka (Drosera) [tropikalne górskie]:

- torf x piasek gruboziarnisty (1:1),

- mech torfowiec,

 

Rosiczka (Drosera) [bulwiaste]:

- torf x piasek gruboziarnisty (1:3),

 

Rosiczka (Drosera) [pigmejki]:

- torf x piasek gruboziarnisty (1:3),

 

Rosiczka (Drosera) [Kompleks Petiolaris]:

- torf x piasek gruboziarnisty (1:2),

 

Heliamfora (Heliamphora):

- perlit x piasek gruboziarnisty x mech torfowiec (1:1:1),

- mech torfowiec,

- torf x piasek gruboziarnisty [1:1],

- torf x perlit [4:1]

 

Dzbanecznik (Nepethes):

- torf x perlit (1:1),

- mech torfowiec x włókno kokosowe (1:1),

- mech torfowiec x perlit (1:1),

 

Tłustosz (Pinguicula) [klimat umiarkowany/subtropikalny]:

- torf x piasek gruboziarnisty (1:1),

- torf x perlit (1:1),

 

Tłustosz (Pinguicula) [meksykańskie:]

- torf x piasek gruboziarnisty (1:1),

- torf x perlit (1:1),

- perlit x pumeks x piasek (1:1:1).

 

Kapturnica (Sarracenia):

- torf x piasek gruboziarnisty (1:1),

- torf x perlit (4:1),

 

Pływacz (Utricularia) [wodny]:

-woda o odczynie kwaśnym.

 

Pływacz (Utricularia) [epifityczne]:

- mech torowiec x perlit (1:1),

- mech torfowiec

 

Pływacz (Utricularia) [lądowe]:

- torf x perlit (2:1),

- torf x perlit (2:1),

 

Darlingtonia (Darlingtonia):

- torf x perlit (1:1),

- mech torfowiec,

- mech torfowiec x perlit (1:1)

 

Cefalotus (Cephalotus):

- perlit x torf x piasek (2:1:1)

- torf x piasek (1:3),

- torf x piasek (1:1).

Edytowane 24 Listopada 2015 przez tracer274